tekst: Saskia Lensink
Tijdens de expositie LUCAS (she/her) staat er ook een automaat van Pakje Kunst. In deze automaat kunt u voor een klein bedrag een kunstwerkje kopen van een van de kunstenaars die exposeren. De initiatiefnemer van Pakje Kunst, Ro-Nalt Schrauwen, is sinds 2023 lid van de vereniging. Vanaf 2016 vult hij sigarettenautomaten met Pakjes Kunst van kunstenaars. Pakjes Kunst wordt op verschillende locaties te koop aangeboden. Ro-Nalt zorgt dat de apparaten klaar voor gebruik zijn, maar de beheerders van de regio zijn zelf verantwoordelijk voor het vinden van een locatie, het werven van kunstenaars en het vullen van de apparaten. De automaat in de regio Amsterdam heeft op verschillende locaties in Amsterdam gestaan, waaronder het Amsterdam Museum. Nu staat de automaat in De Nieuwe Galerie in Amstelveen.
De automaat wordt beheerd door Hanneke Rijks.
Foto Ro-Nalt en Pakje Kunst apparaat
Hoe is het idee bij jou ontstaan om in oude sigarettenautomaten Pakje Kunst aan te bieden?
Het idee is ontstaan in Potsdam. Daar zag ik een sigarettenautomaat hangen. Ik vroeg aan een kennis die daar woonde of je in Duitsland nog sigarettenautomaten mocht neerzetten. “Ja” antwoordde ze, “dat mag nog hier, maar dit is geen sigarettenautomaat, maar een kunst automaat.” Toen dacht ik: “Goh, dat is een leuk idee.” “Als ik ooit tijd heb, ga ik dat ook doen!” In 2015 heb ik ontslag genomen uit het onderwijs en ben ik op zoek gegaan naar een automaat. Die heb ik omgebouwd, zodat er twee keer 2 euro in kon. Ik stond ermee op een kunstmarkt en daar kwamen allerlei mensen op af. Toen zei mijn vrouw: “Waarom doe je geen pitch bij de Awesome Foundation?” Bij de Awesome Foundation kun je een pitch van 4 à 5 minuten doen om een bedrag van 1000 dollar te krijgen. Verschillende mensen doen mee en één iemand krijgt het geld. Ik heb meegedaan en ik heb die pitch gewonnen. Het idee was drie automaten voor Tilburg en 400 doosjes. Dat moest genoeg zijn voor een jaar. Op 21 december 2016 werd de eerste automaat bij een boekhandel in Tilburg onthuld door de wethouder van cultuur. Nadat de wethouder één pakje had getrokken kwam een man meteen vijf pakjes trekken. Toen dacht ik wel: “Oh, gaat dat zo?” Die avond werd ik gebeld dat de automaat leeg was. Na 4 dagen was de voorraad op. Gelukkig was het kerst. Dus kon ik andere kunstenaars vragen of zij nieuwe werken konden maken.
Een vliegende start dus, maar inmiddels staan de automaten op verschillende plekken in Nederland en worden ze door anderen beheerd. Hoe is dat gegaan?
Er waren vrij snel andere mensen die dat ook wel wilden in hun buurt. Toen dacht ik: ok dat kan, maar ik wil dat niet zo doen als die kunstenaar in Duitsland. Die man doet het alleen en dan heeft hij ook nog iemand die heel Duitsland afreist met de pakjes. Dat zag ik niet zitten. Dus dacht ik: Ik ga op zoek naar beheerders door heel Nederland, die tenminste 20 kunstenaars zoeken die tenminste 20 werken maken. De beheerders zorgen voor de locatie. Dit moet een openbare plek zijn, bij voorkeur een plek waar mensen komen die niet zo met kunst bezig zijn. Als voorbeeld: een boekhandel of een muziekwinkel
De beheerder is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de pakjes. Hoe de beheerder dat doet, daar bemoei ik niet mee. Sommigen doen een ballotage, anderen hebben een andere methode. Als beheerders twijfelen over de kwaliteit, kunnen ze een foto plaatsen op een geheime Facebook groep van beheerders. Andere beheerders kunnen de beheerder dan adviseren over de kwaliteit. Ik wilde een gelijke verdeling van automaten in Nederland. Daarom heb ik als uitgangspunt genomen de herverdeling van gebieden van provincies in 52 gemeenten. Het is bedoeling dat er in elk gebied 1 automaat staat. Dat is inmiddels gelukt. In de meeste gebieden staat 1 automaat, in sommige gebieden, zoals Utrecht, staan er meer. Als er al een apparaat in een gebied staat, maar een andere gemeente binnen die gemeente meldt zich een andere beheerder, dan neem ik altijd contact op met de beheerder van de automaat die al in het gebied staat.
Hoe kom je aan de automaten?
De meeste automaten heb ik via Marktplaats aangeschaft. Ik heb ook een keer een tip gekregen van een verkoper van een automaat dat er in Dokkum een oude fabriek van automaten was, waar nieuwe automaten stonden. Daar heb ik 25 automaten gekocht.
Wat is het doel van Pakje Kunst?
Het doel van Pakje Kunst is dat mensen inzicht krijgen in kunst uit eigen regio. Kunstenaars moeten het niet zien als een verdienmodel, maar als een promotiemodel.
Wat voor soort kunst zit er in de pakjes?
Dat is verschillend. Het moet uniek zijn, model staan voor het werk dat de kunstenaar maakt en het moet een bepaalde kunstzinnige kwaliteit hebben. Het hoeven geen volwaardige kunstwerken te zijn. Veel kunstenaars maken schetsjes, maar er zijn er ook die mini schilderijtjes maken. Ik weet dat er schilders zijn die delen van hun abstracte schilderijen verkopen als kleine kunstwerkjes. Soms betekent het meedoen voor een kunstenaar ook dat iemand uit zijn comfortzone treedt en nieuwe ervaringen opdoet. Zo weet ik van een schilderes die hele grote schilderijen maakte. Ik vroeg haar mee te doen, maar zij zei: “Ik kan niet zo klein werken.” Uiteindelijk heeft ze het gedaan en heeft ze de smaak te pakken gekregen. Naast groot werk, maakt ze ook werk op klein formaat. Zelf doe ik steeds iets anders. Het is afhankelijk van waar ik op dat moment mee bezig ben. Zo had ik van een docent houtbewerking de opdracht gekregen kunstwerken van hout te maken. Van overgebleven houten scherven heb ik beeldjes van vliegende vogels gemaakt voor Pakje Kunst.
Wil je nog iets grappigs of bijzonders vertellen over Pakje Kunst?
Ja, ik kwam erachter dat er ook Pakje Kunst Toeristen zijn. Mensen die naar alle plaatsen reizen waar automaten staan en daar een pakje trekken. Die mensen hebben een hele verzameling kleine kunstwerkjes hangen en staan.